10. sınıf Biyoloji dersi Ekosistemde Madde ve Enerji Akışı-II Ekosistemde Madde ve Enerji Akışı-II Dersi Ders Sunusu

BİYOLOJİ

10. SINIF

Ekosistem Ekolojisi ve Güncel Çevre Sorunları

Ekosistemde Madde ve Enerji Akışı-II

Besin Piramidi

Beslenme ilişkisi olan canlıların enerji, sayı ve biyokütle bakımından oluşturdukları piramide besin piramidi denir. Besin piramidinde yer alan basamakların her birine trofik düzey (beslenme basamağı) adı verilir.

Besin Piramidinde Enerji Aktarımı

Trofik düzeyler arasında enerji akış oranını gösteren piramide enerji piramidi denir. Ekosistemde besin maddeleri ayrıştırıcılar sayesinde geri dönüşümlü olmasına karşın enerji akışı tek yönlüdür. Her bir trofik düzeyden bir üst düzeye aktarılan enerji, o düzeye giren enerjiden daha azdır.

Besin piramidinde enerji bir formdan başka bir forma dönüşerek aktarılır. Bu dönüşümde %90 oranında enerji kaybı olmakta ve enerjinin ancak %10'u bir sonraki beslenme düzeyine aktarılmaktadır. Bu yüzden besin ağı içerisinde yer alan her besin zinciri yalnızca birkaç trofik düzeyle sınırlanmıştır. Beslenme biliminde enerji birimi Joule (J) olarak kullanılır.

Enerji Kaybı Nedenleri

  • Besindeki enerjinin yaşamsal faaliyetlerde harcanması.
  • Isı kaybı.
  • Tüketici canlıların beslendiği diğer canlıların tüm kısımlarını besin maddesi olarak kullanamaması.
  • Tüketici canlıların aldığı besinlerin bazı kısımlarını sindirememesi.

Besin Piramidinde Biyokütle

Beslenme basamaklarında yer alan canlıların toplam organik madde miktarına biyokütle denir. Ekosistemlerin çoğu beş ya da daha az sayıda beslenme basamağıyla sınırlıdır. Karasal ekosistemlerde trofik düzeylerin sahip olduğu biyokütle üreticilerden tüketicilere doğru giderek azalır. Her basamakta kütle ve enerji kaybı yaşandığı için besin piramitleri genellikle yukarı doğru sivrilir.

Besin Piramidinde Biyolojik Birikim

İnsanlar doğaya zarar veren maddeleri ekosistemlere bıraktığı zaman, zehir etkisi olan bu maddelerin bir kısmı mikroorganizmalar tarafından parçalanarak daha az zararlı hâle getirilir. Ancak bazı maddeler parçalanamadığı için toprak ve su gibi ortamlarda birikir. Bu maddeler üreticilere ve besin zinciri yoluyla diğer organizmalara aktarılır.

Biyolojik birikime neden olan maddeler arasında:

  • Böcek ve ot öldürücüler (pestisitler).
  • Bazı radyoaktif maddeler.
  • Ağır metaller (kurşun, cıva, bakır).

Pestisitler gibi maddeler vücutta parçalanmadığı için her bir trofik düzeyde konsantrasyonu artar ve özellikle besin zincirinin üst basamaklarındaki canlılar daha çok etkilenir.